Merghelyncks Mooiste

Madame la Dauphine au Château des Tuileries le jour de son entrée à Paris, le 8 juin 1773

Omschrijving:

8 juni 1773, Parijs. In de tuinen voor hetkasteel van de Tuilerieën verzamelt een nieuwsgierige massa. Mannen, vrouwen en kinderen proberen de beste plekjes te bemachtigen. Sommigen namen stoelen mee om op te staan. Alle ogen zijn gericht op het grote balkon van het indrukwekkende gebouw. Daar verschijnt voor het eerst Madame la Dauphine Marie Antoinette voor het publiek in Parijs. Het magazine, Le Mercure de France, rapporteert hoe de menigte enthousiast reageert wanneer de Dauphin en Dauphine op het balkon verschijnen. Deze potlood- en pentekening staat sinds 2020 op de officiële Topstukkenlijst van de Vlaamse overheid. De historische en artistieke waarde van het stuk is dan ook groot. Je ziet de officiële intrede van de laatste Franse koningin Marie Antoinette in Parijs. Dit feestelijk moment is door de Franse kunstenaar Desprez hier meesterlijk in scène gezet. De imposante tuingevel van het intussen verdwenen Tuilerieënpaleis is op virtuoze wijze weergegeven. Desprez’ belangstelling voor architectuur kent zijn hoogtepunt in deze technisch verfijnd uitgevoerde tekening. Het is zijn enige gekendetekening uit deze periode.

Technische informatie

Maker: Desprez, Louis-Jean
Titel: Madame la Dauphine au Château des Tuileries le jour de son entrée à Paris, le 8 juin 1773
Datum: 1773
Techniek: Potlood, inkt
Objectnummer: MM 000785
Hoger resolutiebeeld? Neem contact met ypermuseum@ieper.be. 

Zilveren kan Sint-Sebastiaansgilde

Omschrijving:

Arthur Merghelynck (1853-1908) is de oprichter van dit museum. Hij is een echte verzamelaar en passioneel bezig met geschiedenis en genealogie. Hij verdiept zich in de familiegeschiedenis en wil het familiepatrimonium in ere herstellen. Met deze visie richt hij het museum in. Familiestukken krijgen er een plek en hij vervolledigt de presentatie met talrijke aankopen. Hij stelt er beeldende kunst tentoon. Geschilderde portretten, landschapsschilderijen en stillevens. Maar ook tekeningen en etsen, porselein, toegepaste kunsten en dagelijkse gebruiksvoorwerpen. Naast unieke en hoogwaardige stukken heeft hij oog voor rariteiten, ogenschijnlijk banale objecten en stukken die minder kwaliteitsvol zijn. De erfgoedcollectie van het Merghelynck Museum wordt niet verder uitgebouwd. Er is één uitzondering: de opmerkelijke koffiekan gemaakt in zeldzaam Iepers zilver. Ze is symbolisch heel belangrijk. Op het ogenblik dat de vereniging Vrienden van het Hotel Museum Merghelynck ophoudt te bestaan, wordt met het resterende budget dit topstuk aan de collectie toegevoegd. De koffiekan sluit volledig aan bij de collectie en de visie van Arthur Merghelynck.

Technische informatie

Maker: Bourgeois, Charles François
Titel: Zilveren kan Sint-Sebastiaansgilde
Datum: 1829
Techniek: Gesmeed
Objectnummer: MM 002354

Harp 'Cousineau'

Omschrijving:

In het muzieksalon neemt de harp een centrale plaats in. En daar is een goede reden voor. Het is een echt topstuk. De pedaalharp is gemaakt in het bedrijf van de Parijse meester-instrumentenmaker Georges Cousineau (1732-1800). Hij is hofleverancier en muziekleraar van koningin Marie Antoinette. Dit instrument is tot tweemaal toe gesigneerd: op het klankbord en op de brug. Zo is er geen twijfel mogelijk over de maker. De harp is niet enkel een instrument. Het is esthetisch een streling voor het oog. Een echte blikvanger in het adellijk interieur van de 18de eeuw. De harp is vakkundig versierd met inlegwerk in hout. Je ziet de toenmalige modetrend met oosterse taferelen, chinoiserieën genaamd. De instrumenten van Cousineau zijn bedoeld voor de adellijke salons aan het einde van de 18de eeuw. Ook in de andere kamers zie je fraaie voorbeelden van meubels met houten inlegwerk of marqueterie. Verschillende houtsoorten worden als een soort puzzel gelegd. Ook ivoor, brons of schildpad maken deel uit van het inlegwerk. Deze meubels zijn complexe kunstwerken. Een sterk staaltje vakmanschap!

Technische informatie

Maker: Cousineau
Titel: Harp 'Cousineau'
Datum: 1700 tot 1800
Techniek: Assemblage
Objectnummer: MM 001049

Cartelklok

Omschrijving:

Tijd meten is een eeuwenoude fascinatie. De oudste hulpmiddelen daarbij zijn zonnewijzers, waterklokken en zandlopers. Het mechanische raderuurwerk dateert uit de 14de eeuw. Daarna komt de uitvinding van het slingeruurwerk van Christiaan Huygens in de 17de eeuw en de standaardisering met de Greenwich Mean Time in 1884. Tijdens het industriële tijdperk geraakt de klok en de tijdsmeting ingeburgerd in het dagelijkse leven. In de 18de eeuw komt het uurwerk ook de huiskamers binnen. In het Merghelynck Museum staat in zo goed als elke kamer minstens één klok. In sommige zelfs drie. Ze bestaan uit allerlei materialen, formaten en technieken. Van staande klokken en zakhorloges tot typisch 18de-eeuwse cartelklokken. Een cartelklok of consoleklok is een wandklok in Louis XV- of Louis XVI- stijl. Je herkent ze aan de vergulde decoraties en het geëmailleerde wijzerblad. Ze worden aanvankelijk gemaakt in Zwitserland en Frankrijk. Later ook in Nederland en België doordat Franse klokkenmakers er zich vestigen. De cartelklok in het salon is een heel typisch exemplaar, met goudkleurige versieringen. Jacob Brandt is de maker. Hij werkt omstreeks 1745 in Duinkerke. De cartelklok is het icoon voor de 18de-eeuwse bourgeoisie en illustreert de toenmalige fascinatie voor nieuwe techniek en tijd, design en vakmanschap.

Technische informatie

Maker: Brandt Jacob
Titel: Cartelklok
Datum: 1745
Techniek: Assemblage
Objectnummer: MM 001092

Hoger resolutiebeeld? Neem contact met ypermuseum@ieper.be. 

Votiefbeeld (Ex-voto)

Omschrijving:

In de kinderkamer springen de geschilderde kinderportretten meteen in het oog. De meeste portretten hier zijn van de 18de-eeuwse lokale adel of burgerij. Zo zie je onder andere het dochtertje van de Ieperse familie Bulteel. De manier van kinderen portretteren verandert sterk doorheen de tijd. De schilderijen illustreren niet alleen hoe de mode en het type speelgoed evolueert. Ze getuigen ook van een veranderende visie op opvoeding en de plaats van het kind in het gezin en de samenleving. De talrijke kinderportretten in het Merghelynck Museum zijn een graadmeter voor de opvoedingsidealen van de 18de eeuw. De religieuze verwijzingen benadrukken het belang van het geloof in de opvoeding. Kleur maakt meteen duidelijk of het over een jongen of een meisje gaat. Blauw is voor meisjes, roze voor jongens. Opvallend: in die tijd volgen kinderen de modetrends voor volwassenen. Aparte kinderkledij is een fenomeen dat pas in de 20ste eeuw opduikt.

Technische informatie

Maker: Onbekend
Titel: Votiefbeeld (Ex-voto)
Datum: 1700 tot 1800
Techniek: Geschilderd
Objectnummer: MM 001455

Hoger resolutiebeeld? Neem contact met ypermuseum@ieper.be. 

Italiaans landschap

Omschrijving:

In de 18de eeuw is de Grand Tour een welgekend begrip. Deze reis door Europa maakt de bourgeoisie om hun kennis aan te scherpen en cultuur te ontdekken. Ook kunstenaars, met de steun van een mecenas of beurs, trekken door Europa. Vooral Italië is een favoriete bestemming. De collectie sanguines, 45 in totaal, zijn een unieke getuigenis van zo’n rondreis. De reeks bevat werk van onder meer Jacques Valcke (1749-1795), Joseph-Benoît Suvée (1743-1807) en Joseph Le Bouteux (1744-1771).Ook anonieme werken maken deel uit van de verzameling. Naast enkele portrettekeningen, zijn het vooral schetsen van ruïnes en landschaps- en natuurtekeningen. Van de collectie staan sinds 2020 een ensemble van 22 tekeningen op de officiële Topstukkenlijst. Ze zijn opmerkelijk omwille van de hoeveelheid, de tekenkwaliteit en de gebruikte techniek. Het zijn sanguines of roodkrijttekeningen. Ook Leonardo da Vinci gebruikt dit rood tekenkrijt al in de renaissance. In de 18de eeuw herontdekken kunstenaars het en kent deze techniek een hoogtepunt. Sanguines zijn zeer fragiel. Zowel het roodkrijt als het papier vereisen strenge bewaarcondities. Daarom kunnen deze tekeningen maar beperkt tentoongesteld worden. De collectie bevat ook enkele zwarte potloodtekeningen. De techniek, de onderwerpen, de hoeveelheid en de kunstenaars maken van deze collectie een belangrijke 18de-eeuwse kunstcollectie.

Technische informatie

Maker: Suvée, Joseph-Benoît
Titel: Italiaans landschap
Datum: 1743
Techniek: Krijt, papier
Objectnummer: MM 000093

Hoger resolutiebeeld? Neem contact met ypermuseum@ieper.be. 

Aziatisch porselein

Omschrijving:

Wie van Aziatisch porselein houdt, geeft zijn ogen de kost in de slaapkamer van mevrouw. In de 18de eeuw is Chinees servies en Japans porselein bijzonder geliefd bij de Europese adel. Ook Arthur Merghelynck is er dol op en brengt een mooie collectie bijeen. Gaande van Chinees porselein uit de Qing- dynastie tot Japans Imari-porselein met de dominante kleuren rood, blauw en goud. Porselein is heel breekbaar. De collectie krijgt het hard te verduren bij de evacuatie tijdens de Eerste Wereldoorlog. Toch blijft er een omvangrijke hoeveelheid ongeschonden stukken over. De scherven blijven in kratten bewaard als getuigen van het oorlogsgeweld. De porseleinen beelden op de schouwmantel, de porseleinen hondjes en het kruisbeeld zijn op dezelfde plek teruggeplaatst als voor de Eerste Wereldoorlog. Dat kan dankzij een aantal vooroorlogse foto’s van het museuminterieur. Het Christusbeeld komt helaas niet onbeschadigd uit de oorlogsperiode.

Hoger resolutiebeeld? Neem contact met ypermuseum@ieper.be. 

Een keukentafereel

Omschrijving:

In de 17de eeuw worden keuken- en markttaferelen razend populair. Kunstenaars tonen er hun technisch kunnen mee en opdrachtgevers willen er hun rijkelijke eetcultuur mee etaleren. Vooral de Antwerpse Frans Snijders (1579-1657) blinkt uit in het genre. Dit werk hoort duidelijk thuis in de traditie van de meesterkunstenaar. Of het ook van zijn hand is, is onzeker. De selectie van ingrediënten op dit stuk is niet toevallig. Asperges, artisjok, pompoen en zelfs bloemkool zijn in de 17de eeuw relatief nieuw en dus peperduur. De haas en fazant verwijzen naar het jachtrecht van de eigenaar. Een adellijk privilege. Het werk ademt dus rijkdom en status uit. Tegelijk zit er een moraliserende toon in het werk. Waar de dode vogels wijzen op de aardse lust, verwijzen de druiven(takken) op de achtergrond naar Christus en de verlossing. In de collectie van Merghelynck zitten tientallen olieverfschilderijen. Ze zijn op te delen in twee grote groepen: de portretten en de genretaferelen. Ook in de traphal hangen enkele prachtige werken.

Technische informatie

Maker: Frans Snijders
Titel: Een keukentafereel
Datum: 1600
Techniek: Olieverf
Objectnummer: MM 001572

Hoger resolutiebeeld? Neem contact met ypermuseum@ieper.be. 

Verhandeling van Lodewijk Wynckelman

Omschrijving:

Wat vreemd misschien, maar in de rookkamer hangt een eindverhandeling aan de muur. Deze thesis is gedrukt op zijde. Bovenaan staat de H. Dominicus afgebeeld. Hij krijgt de rozenkrans van Onze-Lieve-Vrouw. Rondom hem zie je een allegorie van de vier toen gekende werelddelen. De paradijsvogel staat voor Amerika, het paard voor Europa, de olifant voor Afrika en de kameel voor Azië. Alle vier dragen ze een rozenkrans in de hand, niet toevallig het onderwerp van de verhandeling. Onderaan zie je het wapenschild van de Ieperse Lodewijck Wynckelman, de schrijver van de verhandeling. Naast de tekst staan twee andere allegorieën afgebeeld, rechts filosofie en links het geloof. Met deze thesis studeert Lodewijk Wynckelman af aan de universiteit van Dowaai. Daar is in 1562 een nieuwe universiteit opgericht, naar Leuvens voorbeeld. De universiteit groeit uit tot het belangrijkste vormingscentrum voor de intellectuele elite in de katholieke, Franstalige Nederlanden. De universiteit bestaat uit verschillende colleges, waar studenten naast onderwijs ook kost en inwoning krijgen. Net zoals dat in Oxford en Cambridge nog steeds het geval is. Lodewijk Wynckelman studeert aan het Koninklijk College, een faculteit die erg in trek is bij mensen uit de regio. In de collectie van Arthur Merghelynck zitten veel stukken over Ieperse personen en families. Genealogie is dan ook een van zijn grote passies. Hij schrijft talloze fragmenten uit Ieperse bronnen over, met een focus op genealogische informatie. Die afschriften zijn van groot belang aangezien de originelen uit het stadsarchief verloren gingen tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Technische informatie

Maker: Lodewijk Wynckelman
Titel: Verhandeling van Lodewijk Wynckelman
Datum: 1665
Techniek: Zijde
Objectnummer: MM 001514

Hoger resolutiebeeld? Neem contact met ypermuseum@ieper.be. 

Horlogestandaard (porte-montre)

Omschrijving:

In de slaapkamer staat het bed in de alkoof, een afgesloten ruimte in de kamer. Bij het bed vind je enkele gebruiksvoorwerpen die bij het ochtendritueel horen, zoals een scheerbekken en een spiegel. Om te weten hoe laat het is, vertrouwt de heer des huizes op zijn zakhorloge. Als hij op stap is, heeft hij het zakhorloge bij zich. In huis plaatst hij het in een porte-montre of horlogestandaard. Dit meubeltje wordt midden 18de eeuw geïnitieerd bij de gegoede klasse. Vaak heeft deze standaard de vorm van een kleine staande klok of pendule. In het Merghelynck Museum is een bijzonder gesculpteerde porte-montre te zien. Het is een houten beeld in Chinese stijl, conform het 18de eeuwse modebeeld geïnspireerd door het Oosten. Op het moment dat Merghelynck zijn verzameling uitbouwt zijn porte-montres al lang in onbruik. Het is toen al een curiosum van een ver verleden.

Technische informatie

Maker: Onbekend
Titel: Horlogestandaard (porte-montre)
Datum: 1700 - 1800 
Techniek: Gesneden
Objectnummer: SM 003722

Hoger resolutiebeeld? Neem contact met ypermuseum@ieper.be. 

Praalgraf van Maria van Bourgondië

Op dit perkamenten vel tekent een anonieme kunstenaar het praalgraf van Maria van Bourgondië. Je ziet de hertogin in haar prachtige gewaad liggen op haar graf. De twee hondjes aan haar voeten symboliseren de trouw aan haar echtgenoot en haar vader. Het praalgraf is versierd met wapenschilden en de familiestamboom. Een notitie op de achterzijde van de Brugse ambtenaar d’Overloepe vertelt het doel: de tekening moet als voorbeeld dienen voor het nieuwe praalgraf van Karel de Stoute. Die kreeg na zijn overlijden in 1477 een tijdelijk graf in Nancy. Door diplomatieke moeilijkheden, lukt het pas in de 16de eeuw om zijn lichaam te verhuizen. En zo komt het dat Karel de Stoute 86 jaar na zijn overlijden een laatste rustplaats krijgt. Filips II geeft in 1558 beeldhouwer Jacques Jonghelinck de opdracht om een praalgraf voor Karel de Stoute te maken in de Brugse Onze-Lieve- Vrouwekerk. Hij komt er te rusten naast zijn dochter, Maria van Bourgondië. De uitdrukkelijke opdracht is dat de twee praalgraven bij elkaar aansluiten qua stijl. En dus wordt een lokale kunstenaar ingehuurd om een tekening te maken van het bestaande graf. Als geheugensteuntje voor de beeldhouwer. Sinds 2021 staat dit uniek document op de officiële Topstukkenlijst van de Vlaamse overheid. Door de uitzonderlijke ontstaanscontext geeft de tekening een unieke inkijk in de werkpraktijk van de 16de eeuw. De tekening heeft ook, als model voor het praalgraf, een grote waarde voor het collectieve geheugen.

Technische informatie

Maker: Anoniem
Titel: Praalgraf van Maria van Bourgondië
Datum: 1558
Techniek: Inkt, perkament
Objectnummer: MM 000264

Hoger resolutiebeeld? Neem contact met ypermuseum@ieper.be.