Vlaamse topstukken

Tekeningen Merghelynck Museum op Vlaamse Topstukkenlijst! 

De minister van Cultuur, Jan Jambon, besliste om een aantal tekeningen, behorend tot de collectie van het Merghelynck Museum, definitief op te nemen in de lijst van het roerend cultureel erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap of dus de ‘Topstukkenlijst’. Het gaat om kunstwerken uit de neoclassicistische periode: het einde van de 18de eeuw-begin van de 19de eeuw, hét verzamelgebied van dit museum.

22 grote landschapstekeningen

Het gaat enerzijds om een reeks van 22 grote tekeningen uit de 18de eeuw met zichten op Rome en omgeving, gemaakt door diverse kunstenaars zoals Joseph-Benoît Suvée, Jacques Valcke, Joseph-Barthélémy Le Bouteux of Louis Chaix.
Deze tekeningen werden verzameld door Ieperling Jacques Valcke. Als kunstenaar maakte hij zijn opleiding af met een zogenaamde “grand tour”, een lang studieverblijf in Italië om er de overvloed aan kunstwerken te bestuderen. In Rome vertoefde hij in de kringen van de pensionnaires of kostgangers van de Académie de France. De jonge kunstenaars werkten er nauw samen en beïnvloedden elkaar zowel op inhoudelijk als op stilistisch vlak. Tekeningen werden aan elkaar geschonken of met elkaar uitgewisseld.

De verzameling in Ieper is hiervan een sterk voorbeeld. Het gaat om landschapstekeningen met ruïnes van antieke gebouwen die een hoge artistieke waarde hebben, uitgevoerd met zwart en vooral roodbruin krijt. Dat laatste had de kleur van bloed en wordt daarom ook sanguine genoemd. Hoewel de bladen gemaakt zijn door jonge kunstenaars in opleiding, getuigen veel tekeningen van een groot tekentalent. Bijzonder interessant is de aanwezigheid van enkele werken van de Franse kunstenaar Joseph-Barthélémy Le Bouteux, van wie de werken uiterst zeldzaam zijn.

Het Merghelynck Museum bezit tot op vandaag het grootste en meest representatieve ensemble van zijn landschapstekeningen. Arthur Merghelynck kon de tekeningen op het einde van de 19de eeuw aankopen en toevoegen tot de collectie.

18de eeuws topwerk van Desprez

Anderzijds wordt nu ook de schitterende grote tekening uit 1773 van Louis-Jean Desprez opgenomen op de topstukkenlijst. Deze tekening is een unicum in Vlaanderen en is zowel historisch als cultuurhistorisch van groot belang. In 1773 was Marie-Antoinette al ruim drie jaar gehuwd met de Franse kroonprins, de latere koning Lodewijk XVI. Ze verbleven al die tijd op het kasteel van Versailles en pas op 8 juni 1773 deed zij haar lang verwachte plechtige intrede in de stad Parijs. Op een meesterlijke wijze geeft Desprez het feestelijk moment weer waarop de kroonprinses en haar echtgenoot het volk groeten vanop het balkon van het paleis van de Tuilerieën.

De tekening heeft ook een bijzondere artistieke waarde. De imposante tuingevel van het paleis is op een virtuoze manier weergegeven, met een correcte weergave van perspectief. Dit paleis werd in 1871 in brand gestoken, de ruïnes werd in 1883 gesloopt waardoor deze grote tekening een belangrijke getuige is van een verdwenen paleis, dat zo nauw verbonden is met de geschiedenis van Frankrijk. Maar ook deze kunstwerken kenden, net zoals Ieper en het Merghelynck Museum, een bewogen geschiedenis.

Topstukken Merghelynck Museum vandaag

Pas toen de stad Ieper in 1994 het beheer van het Merghelynck Museum overnam van de Académie royale de Belgique, werd de reeks van 22 landschapstekeningen herontdekt! Voor het eerst sedert 1915 werden ze in 1996 gepresenteerd aan het publiek tijdens de tijdelijke tentoonstelling “Bloedmooi” in het Stedelijk Museum.
Het meesterwerk van Desprez bleef nog langer verborgen. De tekening was tijdens de eerste wereldoorlog te zien op een tentoonstelling in het Petit Palais in Parijs met erfgoed gered uit de Westhoek.

Pas eind 2007 werd het werk herontdekt tijdens een verhuizing in de Parijse Bibliothèque nationale de France. Een notitie, aan de keerzijde van de tekening, vermeldt dat het werk op 17 mei 1918 in bewaring werd gegeven door baron Kervyn de Lettenhove. Op 8 april 2008 werd dit meesterwerk terug aan het Merghelynck Museum geschonken, honderd jaar na het overlijden van Arthur Merghelynck. En nu dus op de topstukkenlijst! Een mooie bekroning.